Miejski Dom Kultury w Przasnyszu
im. Stanisława Ostoi-Kotkowskiego

Czas: 120 min.

Gatunek: Dramat

Produkcja: USA

Premiera: 1984

Reżyseria: Alan Parker

Scenariusz: Sandy Kroopf, Jack Behr

Weteran wojenny stara się pomóc przyjacielowi, który po powrocie z Wietnamu utracił kontakt z rzeczywistością.

Ptasiek po ciężkich przeżyciach na wojnie cierpi na schizofrenię. Duchowo należy do innego świata, w którym jako ptak prowadzi normalne życie. Nikt, nawet przyjaciel z dzieciństwa, który jak on przeżył koszmar wojny, nie potrafi go zrozumieć. Akceptują się jednak nawzajem, a między nimi zawiązuje się silna męska przyjaźń, w której obaj są dla siebie nauczycielami. Obydwaj próbują znaleźć swoje miejsca w otaczającym ich świecie. Z czasem Ptasiek zrozumie, że aby pozostać samotnym i obcym dla świata, trzeba ukryć się w nienormalności.

Każda wojna ma swoje ofiary

Film Alana Parkera opowiada historię przyjaźni dwóch młodych mężczyzn. Al i Ptasiek, wiodący z pozoru beztroskie życie, są swoimi całkowitymi przeciwieństwami. Pierwszy z nich jest przebojowym, wygadanym, energicznym lekkoduchem, który pomimo kilku "wpadek" bardzo ceni sobie ich przyjaźń. Drugi to niewinny i "bujający w obłokach" introwertyk. Największym życiowym zamiłowaniem tytułowego bohatera od zawsze są ptaki. Często nie znajduje to uznania jego rodziców, którzy usilnie starają się "popychać" syna w ramiona grup rówieśniczych.

Obaj mężczyźni zostają wcieleni do armii amerykańskiej i wysłani na wojnę w Wietnamie. To, co się tam wydarzyło, bardzo odmienia obu bohaterów. Ala - zewnętrznie, jego twarz jest okaleczona i pokryta bliznami. Ptaśka zaś - wewnętrznie, traumatyczne doświadczenia w Wietnamie wywołały u chłopaka schizofrenię. Pozostający pod obserwacją lekarzy, zamyka się całkowicie we własnym świecie, funkcjonując w przeświadczeniu, że jest ptakiem.

Struktura filmu Parkera jest w kinie dobrze znana i na przestrzeni lat wielokrotnie znajdowała uznanie odbiorców. Reżyser przedstawia nam historię w dwóch płaszczyznach czasowych, a punktem je oddzielającym są zagadkowe zajścia w Wietnamie. Losy dwóch przyjaciół przed wyjazdem na wojnę są równomiernie przeplatane z tym, co spotyka ich po powrocie.  Widz przez cały film otrzymuje spore dawki skrajnie odmiennych emocji.
Retrospekcje beztroskich wygłupów Ptaśka i Ala są poprzedzane (i poprzedzającymi zarazem) niepokojącymi scenami na oddziale psychiatrycznym w szpitalu wojskowym.
Za takie z pewnością należy uznać rozpaczliwe próby Ala, starającego się wyciągnąć przyjaciela z katatonicznego stanu.

Scenariusz do "Ptaśka" był mocno inspirowany powieścią pod tym samym tytułem autorstwa Williama Whartona. Na szczególną uwagę w obrazie Parkera zasługuje fakt, iż punkt zwrotny, zarówno z perspektywy całej historii, jak i z punktu widzenia samych bohaterów, na ekranie jest ukazany tylko przez kilka minut w końcowej fazie filmu. Mowa tutaj oczywiście o wydarzeniach podczas pobytu Ala i Ptaśka w Wietnamie.
Ponadto w pierwowzorze Whartona wojna, w której brali udział główni bohaterowie, to II światowa, a nie ta w Wietnamie. Trudno zatem oprzeć się wrażeniu, że nie to jest w filmie najistotniejsze, a tło tej historii mogłyby stanowić w zasadzie dowolne działania militarne w dziejach. Reżyser daje nam tym samym do zrozumienia, że motyw wojny jako zjawiska historycznego jest w filmie tylko elementem drugoplanowym, a obraz Parkera traktuje tak naprawdę o sile przyjaźni.

W postać Ala wcielił się Nicolas Cage, określany często mianem "gwiazdora z przypadku". W ekranizacji powieści Whartona swoją rolę odegrał jednak naprawdę dobrze.
W moim odczuciu, obok "Dzikości Serca" David Lyncha jest to najpoważniejsza produkcja w dorobku filmowym wielkiego fana Elvisa. Tytułową postać zagrał Matthew Modine, któremu ta przejmująca rola otworzyła wówczas drzwi do wielkiego kina. Chciałbym zwrócić uwagę na pewne ciekawe "współgranie" filmu Parkera z inną wielką produkcją lat osiemdziesiątych. Mianowicie, odtwórca roli Ptaśka trzy lata później w głośnym filmie Stanley'a Kubricka "Full Metal Jacket" wcielił się w główną postać, Jokera - żołnierza oddziału marines podczas wojny w... Wietnamie.

Od strony wizualnej produkcja Alan Parkera prezentuje się również bardzo przyzwoicie. Umiejętnie oddano surową atmosferę zakładu psychiatrycznego, podkreślając ją dodatkowo "niespokojną" muzyką. Pochwalić za zdjęcia należy również Michaela Seresina, który upodobał sobie symboliczne dla fabuły ujęcia z lotu ptaka.

Minusem jest m.in. nadmierne eksploatowanie wielkiego przeboju Ritchiego Valensa "La Bamba". Ponadto, nastrój ostatniej sceny nie jest najlepiej dopasowany do reszty filmu. W moim odczuciu finał niestety nieco burzy ogólne, dobre wrażenie z całości.
Myślę, że to m.in. w tym należy upatrywać przyczyn tego, iż 27 lat po światowej premierze film jest mimo wszystko wciąż nieco niedoceniony.

Ani w filmie, ani w książce, na podstawie której został nakręcony, nie zostało nigdy wymienione prawdziwe imię Ptaśka.

Nicolas Cage miał dwa zęby usunięte (bez znieczulenia) do tej roli.

Matthew Modine był przesłuchiwany do roli Ala, lecz Alan Parker obsadził go w roli Ptaśka.

Alan Parker I

Alan William Parker

Wychowywał się w robotniczej dzielnicy Londynu, ukończył szkołę dziennikarską. Rozpoczął karierę, gdy wraz z Alanem Marshallem założył wytwórnię produkującą filmy reklamowe i krótkometrażowe. W latach 1969-1978 Alan Parker nakręcił ponad 500 telewizyjnych reklamówek, zdobywając wszystkie najważniejsze nagrody w branży. W roku 1973 napisał i wyreżyserował pięćdziesięciominutowy film "No Hard Feelings", który zakupila i ostatecznie kilka lat później wyemitowała telewizyjna stacja BBC. "Evacuees" (1975), jego pierwszy film wyprodukowany dla BBC, zwrócił uwagę środowiska i już rok później Parker nakręcił swój pełnometrażowy debiut jako scenarzysta i reżyser pod tytułem "Bugsy Malone" (1976). Był to musicalowy pastisz filmów gangsterskich, w którym występowały wyłącznie dzieci. Jego drugie dzieło, "Midnight Express" (1978), to oparta na faktach historia Amerykanina aresztowanego w Turcji za przemyt narkotyków. Film otrzymał 6 nominacji do Oskara (w tym za reżyserię dla Parkera) oraz dwie statuetki. Alan Parker ma wyjątkowy talent do łączenia wielu różnych tematów w szczególnie osobiste wypowiedzi. Po sukcesie komercyjnym filmu muzycznego "Sława" ("Fame", 1980) zajął się szczegółowym studium stosunków międzyludzkich w "Shoot the Moon" (1981), a w "Pink Floyd - The Wall" (1982) rozwinął tematy zawarte w bestsellerowym albumie słynnej grupy rockowej, stosując innowacyjne techniki animacji. Głęboki, niezwykle wzruszający "Ptasiek" ("Birdy", 1984) z Nicholasem Cagem oraz kontrowersyjny obraz "Harry Angel" ("Angel Heart", 1987) z Mickey'em Rourke i Robertem De Niro ugruntowały pozycję Parkera jako artysty, który w swoich obrazach posługuje się w równym stopniu mocnymi efektami wizualnymi jak i ścieżką dźwiękową. "Mississipi w ogniu" ("Mississipi Burning", 1988), mroczna i pełna brutalnych scen historia głośnej sprawy morderstwa cywili, była chwalona za wspaniałe kreacje aktorskie (szczególnie Gene Hackman za rolę weterana FBI). "The Commitments" (1991) to przyjemna opowieść o powstaniu i upadku irlandzkiego zespołu soulowego. Zanurzając się w farsę, Parker wyreżyserował komedię "Droga do Wellville" ("The Road to Wellville, 1994), z Anthony Hopkinsem w roli Johna Kelloga - pomysłodawcy płatków śniadaniowych. Film ten, którego Parker był także producentem i scenarzystą, został jednak chłodno przyjęty przez krytykę. W 1996 roku zrealizował filme "Evita", adaptację słynnego musicalu Andrew Lloyda Webera, z Madonną i Antonio Banderasem w rolach głównych. Obraz otrzymywał zróżnicowane oceny krytyków, jakkolwiek okazał się bardzo udanym przedsięwzięciem komercyjnym i zyskał na całym świecie rzesze sympatyków. Trzy lata później Parker powrócił na irlandzką ziemię, reżyserując "Prochy Angeli" ("Angela's Ashes" 1999), adaptację nagrodzonej Pulitzerem powieści Franka McCourt'a, z Emily Watson i Robertem Carlyle. Zawsze zagorzale niezależny, Parker często wchodził w konflikty z brytyjskim establishmentem filmowym i krytykami. Był autorem serii satyrycznych kreskówek "Hares in the Gate" (1982), a w roku 1984 wyprodukował "A Turnip Head's Guide to British Cinema", sarkastyczny dokument, który ośmieszał mentalność krytyków, film, który ucieszył współczesnych filmowców jak i czwórkę jego dzieci, którym dedykował obraz jako głównej inspiracji. Alan Parker oprócz reżyserowania, pisania scenariuszy i produkowania, także sporadycznie występuje w swoich obrazach ("Evita", "Prochy Angeli"). Był dwukrotnie nominowany do Oskara, ośmiokrotnie do Nagrody Brytyjskiego Przemysłu Filmowego - BAFTA, którą to nagrodę czterokrotnie otrzymał, trzykrotnie nominowany do Złotego Globu, laureat Złotej Palmy za "Ptaśka", wielokrotnie nominowany na najważniejszych festiwalach filmowych.